są w tobie dwa wilki
Czy wilki mogą łączyć się w pary z lisami? Wilki i lisy nie mogą się łączyć w pary. Są to dwa różne gatunki, z różną liczbą chromosomów, więc nie mogą wspólnie tworzyć potomstwa. Zarówno wilki jak i lisy należą do rodziny Canidae, ale nie mogą się ze sobą krzyżować.
Gdy siedzą w tobie dwa wilki . 07 May 2023 05:14:19 Gdy siedzą w tobie dwa wilki . 07 May 2023 05:14:19
Przechodzi przez mały wybieg i kolejne drzwi, które prowadzą już do głównej części. Drzwi są otwarte – czyli jej koleżanka najprawdopodobniej wciąż jest w środku. Po kilku krokach zauważa pierwsze wilki, jej uwagę zwraca, że są wyraźnie poddenerwowane, może nawet podekscytowane. Z odległości obserwują, co robi.
Czy wilki atakują ludzi? Opinia eksperta. Do doniesień o obserwacjach wilków i ich atakach należy podchodzić ostrożnie. Zachowania wilków mogą być przez laików mylnie interpretowane. A w dodatku w Polsce utrzymywane są rasy psów łudząco do wilków podobne - zwraca uwagę badacz wilków dr hab. Robert Mysłajek.
Każdy osobnik ma w niej swoje miejsce, a wszystkich łączą silne więzi. Najwięcej musi dać z siebie dowodzący samiec, natomiast dzieci, starcy i chorzy są na uprzywilejowanych pozycjach. Pierwotnie wilki bytowały na rozległych obszarach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej, a ich populacja obejmowała aż 26 podgatunków.
nonton alice in borderland season 1 episode 1. Stworzone przez Dr Anna Jelec, odkryte przez Player FM i naszą społeczność - prawa autorskie są własnością wydawcy, a nie Player FM, a dzwięk jest przesyłany bezpośrednio z ich serwerów. Naciśnij przycisk Subskrybuj, aby śledzić aktualizacje Player FM, lub wklej adres URL kanału do innych aplikacji podcastowych. People love us! User reviews "Kocham działanie offline" „To najlepszy sposób na ogarnięcie subskrypcji podcastów. To także świetny sposób na odkrywanie nowych podcastów”. ➕ Subskrybuj ➕ Subnij ✔ Subskrybowany ✔ Subnięte Udostępnij Manage episode 304876198 series 2870182 Stworzone przez Dr Anna Jelec, odkryte przez Player FM i naszą społeczność - prawa autorskie są własnością wydawcy, a nie Player FM, a dzwięk jest przesyłany bezpośrednio z ich serwerów. Naciśnij przycisk Subskrybuj, aby śledzić aktualizacje Player FM, lub wklej adres URL kanału do innych aplikacji podcastowych. W dzisiejszym odcinku dowiemy się kto może się chwalić, że jest dwujęzyczny, o czym pamiętać zapisując dzieci na lekcje języka obcego i czy znajomość języków przedłuża nam życie. Będą brzydkie słowa, żeby nie było że nie uprzedzałam (: 25 odcinków × Zapraszamy w Player FM Odtwarzacz FM skanuje sieć w poszukiwaniu wysokiej jakości podcastów, abyś mógł się nią cieszyć już teraz. To najlepsza aplikacja do podcastów, działająca na Androidzie, iPhonie i Internecie. Zarejestruj się, aby zsynchronizować subskrypcje na różnych urządzeniach. Player FM - aplikacja do podcastówPrzejdź do trybu offline z Player FM ! Podobny do Językoznawstwo
Odcinek 24: Metonimia czyli Janusze i Grażyny W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o metonimii; zastanawiamy się czy to jest dziwne jak ktoś chce położyć Szekspira na regale, co mają wspólnego łańcuchy metonimiczne z pracą w Hollywoodzie i nauką angielskich idiomów, oraz czytamy dlaczego gangster Perszing nazywał się Perszing 21:31March 28, 2022Odcinek 19: #Urzeknęwasswojąhistorią czyli Co się właściwie robi na studiach z anglistyki W dzisiejszym odcinku dowiecie się jak wyglądają studia na WA UAM, gdzie szukać informacji o tym czego się będziecie uczyć, gdzie szukać informacji kto z wykładowców będzie was zabawiał na zajęciach z Praktycznej Nauki Języka niczym Russel Crowe w tej scenie z Gladiatora ("Are you not! ENTERTAINED?), do czego służy seminarium i co jest w piwnicach podejrzanego zamku, który nazywamy Collegium Heliodori. 30:58September 06, 2021Odcinek 18: Goryle, dzieci i mityczny organ językowy, czyli psycholingwistyka W dzisiejszym odcinku przyjrzymy się badaniom o tym, jak uczymy się języka jako dorośli i dzieci, jak go rozumiemy i produkujemy. Czym jest fenomen "mam to na czubku języka" i dlaczego językoznawcy wywołują go u niewinnych uczestników badań? Czy dzieci uczą się języka inaczej niż dorośli? Co się stanie jeśli studentom każemy usiąść na rękach - I czym właściwie zajmuje się psycholingwistyka. 23:08August 23, 2021Odcinek 17: Północno-wschodnia noga Telimeny czyli relatywizm językowy W dzisiejszym odcinku przyjrzymy się Hipotezie Sapira-Whorfa, zakładającej, że język wpływa na myśli. Dowiemy się jaki kształt ma czas w języku greckim i dlaczego gdyby zapytać nas i pięcioletniego rdzennego Australijczyka która noga Telimeny jest północno-wschodnia to z dużym prawdopodobieństwem pięciolatek by wiedział - a my nie. 30:03August 16, 2021Odcinek 16: Kto napisał pierwszy wiersz miłosny, czyli historia pisma Pismo to jedyny znany nam obecnie wehikuł czasu, pozwalający przeszłości przemawiać do nas w dawno wymarłych językach. Choć w 21 wieku traktujemy je mocno po macoszemu, to właśnie pismo jest pierwszą technologią ludzkości służącą do gromadzenia, manipulowania, przechowywania, wyszukiwania, przekazywania i rozpowszechniania informacji. W dzisiejszym odcinku porozmawiamy o tym jak ważna jest umiejętność pisania, czy alfabet jest stary i dowiemy się dlaczego pewne tłumaczenie pisma klinowego wdepnęło w założenia o wyjątkowości przypowieści biblijnych niczym rolnik w torfowisko. 32:30August 13, 2021Odcinek 15: Językoznawstwo kognitywne czyli nie myśl o słoniu W dzisiejszym odcinku będzie o językoznawstwie kognitywnym czyli mojej ulubionej dziedzinie badań. Czy kiedy Romeo mówił, że Julia jest słońcem to miał na myśli kulę gorącego gazu? Co właściwie leży na stole kiedy odłożę na niego Tokarczuk? I czy da się nie pomyśleć o słoniu kiedy ktoś nam każe nie myśleć o słoniu? Na wszystkie te pytania odpowiedzi szukają językoznawcy 22, 2021Odcinek 14: Czy młodzież psuje język?Wszyscy wiemy, że młodzież dzieli się na grzeczną i ach-tą-dzisiejszą, która kradnie słowa z angielskiego, lubi feminatywy, i mówi iksde jakby wyrażanie emocji twarzą wyszło z mody. Ale co właściwie dzieje się z językiem kiedy wpadnie w ręce młodego pokolenia? Czy to prawda, że w angielskim zmieniło się wszystko, oprócz tego, że starsi narzekają na to co z tym językiem robi młodzież? W dzisiejszym odcinku o dialektach, idiolektach i zmianie językowej. I o tym czy możemy zmienić rodzaj męski od słowa 29, 2021Odcinek 13: Wszystko o gestachBadania nad gestem to stosunkowo nowa dziedzina językoznawstwa. W dzisiejszym odcinku o tym czym różni się gest od mowy ciała, czy niewidomi gestykulują i jak wyglada pierwszorzędny naukowy 15, 2021Odcinek 12: Pragmatyka czyli Czy naprawdę nie ma głupich pytań?Pragmatyka to dziedzina na pograniczu językoznawstwa i filozofii języka zajmująca się badaniem tego jak język działa w komunikacji między ludźmi. W dzisiejszym odcinku dowiemy się, że nikt nie mówi tego, co myśli - i mało kto myśli dokładnie to, co mówi. Przyjrzymy się skomplikowanej czynności proszenia o podanie soli, dowiemy jak komuś grozić żeby nie brzmiało jak groźba ale wszyscy wiedzieli o co chodzi i spróbujemy ogarnąć kwestię uprzejmości, która ma dwie twarze i obie sprawiają, że przepraszamy bez sensu. 34:14March 08, 2021Odcinek 11: Historia gramatyki czyli Bezbarwne zielone pomysły drzemią zawzięcie Badania nad gramatyką mają ponad dwa i pół tysiąca lat. Jak możecie się domyślić, od tego czasu w językoznawstwie sporo się wydarzyło. W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o tym jak badano gramatykę, co mieli wspólnego Bracia Grimm z lingwistyką kontrastywną, czym były Wojny Językoznawcze oraz dlaczego 99% lingwistycznych memów zawiera Noama Chomskiego. 25:25March 01, 2021PRZERYWNIK MIĘDZYSEZONOWYZa nami pierwsze 10 odcinków Językoznawstwa. Mój mały projekt odsłuchano ponad 1300 razy. Dostaję od Was miłe wiadomości (co jest ekstra, piszcie śmiało z pytaniami i komentarzami!) więc pomyślałam, że zrobię dla Was podręcznik z tym, o czym już mówiliśmy. Jest tylko jeden kruczek: aby go otrzymać trzeba zarejestrować się na mój kurs w ramach KOLaboratorium. Formularz znajdziecie tu: (kurs nazywa się "podkasty" i nie pytajcie czemu bo nie wiem). Wasza rejestracja pozwoli mi prowadzić podkast przez kolejne sezony - pomożecie? AJ 02:38March 01, 2021Odcinek 10: Słowotwórstwo czyli gdzie masz międzyrostek W dzisiejszym odcinku rozmawiamy dużo o anatomii słowa i procesach, które jej dotyczą. Dowiadujemy się co Jurand ze Spychowa ma wspólnego z mazurską wsią o wdzięcznej nazwie Pupy i co sądzę o używaniu słowa kripi przez k. 34:26February 01, 2021Odcinek 9: Straszny Niedźwiedź-Niedźwiedź, czyli co to są rodziny językowe? Co ma wspólnego niezadowolona owca z bajki z największym odkryciem językoznawstwa historycznego? Czy język polski i angielski są kuzynami? Dlaczego odkryty w 19tym wieku przez Polaka rękopis obecne uznawany jest za najbardziej tajemniczą księgę świata? O tym w dzisiejszym odcinku Językoznawstwa. 30:46January 18, 2021Odcinek 8: Jak mówić ładnie w obcym języku? Fonetyka to dziedzina językoznawstwa zajmująca się dźwiękami języka: samogłoskami i spółgłoskami. W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o układzie mowy, dlaczego łatwo rozpoznać Polaków mówiących po angielsku i czy koń mógłby teoretycznie mówić gdyby konie chciały mówić. 34:17January 11, 2021Odcinek 7: Struktura pojęciowa czyli czy keczup to smoothie? Jakiś czas temu głośno było o rozporządzeniu unijnym według którego ślimak był rodzajem ryby. W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o tym, że klasyfikowanie pojęć do kategorii wcale nie jest takie łatwe jak by się mogło wydawać. W jaki sposób decydujemy się jak nazwać daną rzecz - i od czego to zależy? Czy papież powinien zostać uznany za kawalera? Czym jest fenomen "mam-to-na-czubku-języka" i dlaczego językoznawcy celowo wywołują go u studentów? Na tego rodzaju pytania odpowiedzi szuka semantyka, dziedzina językoznawstwa zajmująca się znaczeniem. 27:27January 04, 2021Odcinek 6: Ile w języku polskim jest słów na pieczywo? Czy to prawda, że Inuici mają 120 słów oznaczających śnieg? Jaką rolę językową pełni słowo "bułkanapka" - i dlaczego należy uważać pytając ludzi z różnych rejonów Polski jak nazywa się ten mały kawałek, który pierwszy odkrawamy od bochenka chleba? Czy słowa można opisać za pomocą maciupkich kawałków znaczenia - i po co ktokolwiek miałby to robić? W dzisiejszym odcinku jest o semantyce. 20:55December 28, 2020Odcinek 5: Gdzie jest w mózgu język? Kim był Phineas Gage i co spektakularna dziura w jego głowie ma wspólnego z językoznawstwem? Skąd wiadomo, które obszary mózgu zaangażowane są w przetwarzanie języka - i co się dzieje, kiedy ulegną uszkodzeniu? W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o neurolingwistyce. 22:41December 14, 2020Odcinek 4: Hau-hau i hej-rup czyli o pochodzeniu języka. Hau-hau, dzyń-dzyń, la-la i hej-rup to teorie, którymi kiedyś usiłowano wytłumaczyć powstanie ludzkiego języka. Późniejsze podejścia łączą powstanie mowy z ewolucją ludzkiego umysłu, a nawet z gestem. Mimo to, na pytanie jak powstał język nie możemy udzielić obecnie jednoznacznej odpowiedzi. Co naśladowały pierwsze słowa: okrzyki ptaków, syknięcie z bólu a może ludowe przyśpiewki? I czy możemy wykluczyć, że język sprzedali nam kosmici?26:57December 07, 2020Odcinek 3: Czy „język zwierząt” to język?Wszystkie żywe istoty komunikują się ze sobą: zwierzęta, rośliny, grzyby, wirusy... Język jest najważniejszym i najbardziej uniwersalnym środkiem komunikacji. Chociaż nie wszyscy naukowcy się z tym zgadzają, język uznawany jest za umiejętność typowo ludzką. Czy to prawda?24:39December 02, 2020Odcinek 2: Czym zajmuje się językoznawstwoNasze mózgi to maszyny Enigma działające na wielu szyfrach naraz, z możliwością wgrania różnych wersji językowych. Językoznawstwo to nauka tym faktem zafascynowana. 23:12November 23, 2020Odcinek 1: Definicja jest język, po czym poznać, że obcy próbują się z nami skomunikować i czy językoznawcy są normalni? W tym odcinku zajmiemy się naukową definicją 16, 2020
Dziękujemy za wysłanie interpretacji Nasi najlepsi redaktorzy przejrzą jej treść, gdy tylko będzie to możliwe. Status swojej interpretacji możesz obserwować na stronie swojego profilu. Dodaj interpretację Jeśli wiesz o czym śpiewa wykonawca, potrafisz czytać "między wierszami" i znasz historię tego utworu, możesz dodać interpretację tekstu. Po sprawdzeniu przez naszych redaktorów, dodamy ją jako oficjalną interpretację utworu! Wyślij Niestety coś poszło nie tak, spróbuj później. Treść interpretacji musi być wypełniona. Utwór opowiada o walce z wewnętrznym złem, starciem pomiędzy światłem a ciemnością, które toczy się w sercu każdego człowieka. Podmiot liryczny jest kimś, kto przez lata „dokarmiał złego wilka”, postępując w niewłaściwy sposób i niszcząc własne życie. Dopiero modlitwa pomogła mu „złapać go w sidła”, dzięki czemu zyskał wolność od grzechu. Bezpośrednią inspiracją dla tekstu autorstwa Przemysława „Hansa” Frencela była „Obława” Jacka Kaczmarskiego. Słowa „Byłem wilkiem w potrzasku / Odgryzłem łapę o brzasku” wyraźnie nawiązują do fragmentu „Obława III (Potrzask)”: „I po dziś dzień naganiacz, strzelec, czy kłusownik / Przyzwyczajony do czytania tropów map / Przez zęby mówi - Oto jest wilk wolny! / - Kiedy na śniegu ujrzy ślady trojga łap!” Nawiązując do metafory Kaczmarskiego, Hans nadał jej jednak zgoła odmienne znaczenie. „Jacek Kaczmarski pisał ten tekst w konkretnym kontekście politycznym, społecznym i ustrojowym, wolność w tym rozumieniu była wartością nadrzędną”, powiedział wokalista w jednym z wywiadów. „Pisząc swój tekst w wolnej Polsce, zadałem sobie pytanie, czy wolność w chwili obecnej to wartość sama w sobie? Czy odrzucenie jakichkolwiek ram, granic, fundamentów to wartość najwyższa? Odpowiedziałem sobie, że jednak nie. Często te granice, fundamenty i ramy, utrzymują nas w pionie, dają nam kręgosłup, chronią i są dla nas ostoją.” Przytoczony fragment pozwala lepiej zrozumieć utwór: podmiot liryczny najpierw usiłował znaleźć wolność poprzez odrzucenie barier i więzów. Wybrał „egoizm życia bez granic”. „Odgryzł łapę”, a zatem, szukając tej wolności, zabił część siebie – część dobra, które było w nim wcześniej. W ten sposób padł jednak ofiarą grzechu i dopiero później – poprzez modlitwę oraz refleksję nad własnym życiem – znalazł prawdziwą wolność, wolność od zła. Wyślij Niestety coś poszło nie tak, spróbuj później. Treść poprawki musi być wypełniona. Dziękujemy za wysłanie poprawki.
„Stary człowiek uczył swojego wnuka o życiu. Powiedział do chłopca: – W moim wnętrzu toczy się walka. To jest straszna walka, toczona pomiędzy dwoma wilkami. Starzec zrobił pauzę, by zaczerpnąć tchu, lecz po chwili kontynuował z poważną miną: – Jeden z wilków jest zły. On jest gniewem, zazdrością, smutkiem, żalem, chciwością, pychą, użalaniem się nad sobą, poczuciem winy i niższości, kłamstwem, fałszywą dumą, pragnieniem dominacji i ego. – Drugi wilk jest dobry – starzec rozpromienił się. – On jest radością, pokojem, miłością, nadzieją, pokorą, uprzejmością, dobrocią, hojnością, prawdą, współczuciem i wiarą. – Taka sama walka toczy się w tobie – podsumował starzec – i wewnątrz każdego innego człowieka. Wnuk zastanowił się przez chwilę, a potem zapytał dziadka: – Który wilk wygra? – Ten, którego nakarmisz – padła odpowiedź.” A Ty jakiego wilka dziś nakarmiłeś?…..Jakiego karmisz na co dzień? Tekst zaczerpnięty ze strony
Czy to komponowanie muzyki, czy malowanie obrazów – technicznie i pod względem kreatywności sztuczna inteligencja jest już zdolna tworzyć sztukę. Zdaniem argentyńskiego wydawcy Octavio Kulesza może to przynieść prawdziwą eksplozję kreatywnych treści, a jednocześnie silniejszą koncentrację rynku w obszarze sprawiło, że jako wydawca i przedsiębiorca zainteresował się Pan sztuczną inteligencją? Rozwój sztucznej inteligencji obserwuję bacznie już od 2016 roku, kiedy to program o nazwie AlphaGo pokonał Lee Sedola, osiemnastokrotnego mistrza świata w chińskiej grze planszowej go. Lee Sedol zmierzył się z programem, który opracowano w należącej do Google’a spółce DeepMind Technologies. Innymi słowy, po raz pierwszy komputer pokonał człowieka – mistrza w tej tradycyjnej grze strategicznej. Właśnie. Oprócz tego, że AlphaGo odniósł miażdżące zwycięstwo – wygrał ze swoim przeciwnikiem cztery do jednego – moją uwagę przykuły słowa, które wypowiedział Fan Hui, inny fenomenalny gracz w go. Jedno z posunięć maszyny opisał tak: „To nie jest typowe dla rodzaju ludzkiego. Nigdy wcześniej nie widziałem, żeby człowiek wykonał taki ruch. To coś cudownego. Cudownego. Cudownego”. Jego komentarz wywarł na mnie głębokie wrażenie. W tamtym czasie pisałem kilka artykułów dla UNESCO i zajmowałem się wpływem technologii na różne przejawy ekspresji kulturowej. Uzmysłowiwszy sobie, że maszyny posiadają nie tylko ogromne moce obliczeniowe, ale też mogą być kreatywne, zacząłem badać, jak systemy uczenia głębokiego mogą w przyszłości zrewolucjonizować sztukę i kulturę. Ludzki mózg vs. program komputerowy: w 2016 roku oparty na sztucznej inteligencji i opracowany przez Google'a program AlphaGo pokonał Lee Sedola, pochodzącego z Korei Południowej profesjonalnego gracza w go. | Foto (fragment): © picture alliance/AP Photo/Lee Jin-man W jakich obszarach i w jaki sposób sztuczna inteligencja wpływa obecnie na dziedzinę kultury? Wpływ sztucznej inteligencji na branżę kultury już teraz jest znaczący i w przyszłości będzie coraz większy. Dziś algorytmy wybierają dla nas książki, piosenki i filmy w sieciach społecznościowych oraz na innych platformach. Musimy być jednak świadomi, że wpływ sztucznej inteligencji błyskawicznie wzrasta także w innych punktach łańcucha produkcji: nie tylko na etapie dystrybucji wytworów kultury – za sprawą wspomnianych algorytmów rekomendacji – ale również na etapie kreacji i produkcji. Uczenie głębokie wykorzystuje się coraz częściej do tworzenia dzieł sztuki. Będąc internetowym wydawcą literatury naukowej, jak i gdzie korzysta Pan ze sztucznej inteligencji? Które z Pańskich zadań przejmują jej narzędzia? Na razie używamy sztucznej inteligencji do polecania pokrewnych publikacji oraz automatycznego wykorzystania metadanych. Idziemy jednak naprzód także w innych dziedzinach, na przykład standaryzacji odniesień bibliograficznych. Jakie znaczenie dla ludzkiej kreatywności ma fakt, że maszyny potrafią już malować obrazy i komponować utwory muzyczne? Przełomowe technologie często zmuszają artystów i artystki oraz przemysł artystyczny do zdefiniowania się na nowo. W kontekście sztucznej inteligencji systemy uczenia głębokiego, takie jak generatywne sieci przeciwstawne (Generative Adversarial Networks – GANs), otwierają przed artystami możliwość poszerzenia zakresu swojej inspiracji i twórczości w sposób wykładniczy. Dlatego też powinniśmy ułożyć na nowo relacje z tego typu technologiami. Maszyny nie zastąpią artystów i artystek, ale rzucają im wyzwanie, by przemyśleli swoją rolę. Nie przez przypadek wielu twórców i twórczyń posiłkujących się sztuczną inteligencją nie sygnuje swoich dzieł własnym nazwiskiem, lecz używa pseudonimu, który wskazuje zarówno na nich samych, jak i na maszynę. Jak gdyby utwór powstał we współpracy obydwojga – człowieka i sztucznej inteligencji. Kiedy w grudniu 2020 roku w ramach tygodnia EUNIC AI uczestniczył Pan w dyskusji z matematykiem Marcusem de Sautoyem. Ów stwierdził, że sztuczna inteligencja spełnia wszystkie trzy kryteria kreatywności: tworzy dzieła, które są nowe, zaskakujące i wartościowe. Czy Pan tak samo postrzega tę kwestię? Jeśli tak, to czy sztuczna inteligencja osiągnęła już status artysty? Zgadzam się z Marcusem, że te trzy elementy wyznaczają definicję kreatywności. Według mnie należałoby wszakże uwzględnić jeszcze czwarty aspekt: intencję tworzenia. Maszyny nie posiadają ani takiej chęci, ani woli, przynajmniej na razie. W związku z tym nie można jeszcze określić ich mianem prawdziwych artystów czy artystek. Jakie zalety sztucznej inteligencji dostrzega Pan w odniesieniu do twórczości artystycznej? Sądzę, że systemy sztucznej inteligencji mogą pod różnymi względami pomóc nam stać się bardziej kreatywnymi. Już choćby na etapie szukania inspiracji. Dzięki sztucznej inteligencji możemy automatycznie tworzyć setki czy tysiące projektów, a potem dokonywać spośród nich selekcji, zestawiać je w nowych układach itd. Szczególnie wyraziście pokazuje to francuski kolektyw artystów Obvious, który przy użyciu GANs stworzył obrazy cieszące się dużym powodzeniem. Jednym z nich jest portret Edmonda de Belamy’ego, który w 2018 roku sprzedano za 435 tysięcy dolarów. Narzędzia sztucznej inteligencji zwiększają naszą wydajność – procesy produkcyjne, które kiedyś wymagałyby tygodni czy miesięcy pracy, dziś trwają raptem kilka sekund. Takie narzędzia, jak na przykład Adobe Sensei, edytują wideo, korygują barwy, stabilizują obraz i tworzą efekty wizualne o wiele szybciej, niż potrafilibyśmy tego dokonać my ludzie. Sztuczna inteligencja może być też biletem wstępu do branży kreatywnej dla początkujących twórców. Francuski kolektyw artystyczny stworzył przy pomocy sztucznej inteligencji portret Edmonda de Belamy’ego, który w październiku 2018 roku sprzedano za 435 tysięcy dolarów w nowojorskim domu aukcyjnym Christies. | Foto: © picture alliance/AP Photo/Christies Jestem tym zdumiony, bo akurat technologie sztucznej inteligencji nie są łatwo dostępne. To prawda, technologie te nie są łatwo dostępne dla wykształconych artystów i artystek, zajmujących się choćby muzyką, malarstwem czy rzeźbą. Jednak mogą one wspomóc kreatywność osób, które nie mają fachowej wiedzy w danej dziedzinie sztuki. Na przykład ci, którzy korzystają z systemów AIVA czy Amper a nie mają pojęcia o orkiestracji, w ciągu kilku minut są w stanie skomponować symfonię. W ten sposób sztuczna inteligencja usuwa przeszkody z drogi wielu użytkownikom, którzy nie zdobyli wykształcenia artystycznego. W efekcie sytuacja zawodowa niektórych profesjonalistów w branży kreatywnej może się w przyszłości okazać trudniejsza. Jakie zawody ma Pan na myśli? Sztuczna inteligencja umożliwia automatyzację pewnych czynności. Dlatego niektóre zadania, które dotychczas wykonywali ludzie, zostaną scedowane na maszyny. Należy tu wymienić tłumaczenie i korektę tekstów, projektowanie graficzne, komponowanie muzyki oraz obróbkę zdjęć i filmów. To wcale nie oznacza, że te kreatywne zawody zostaną w pełni zautomatyzowane, a ludzie je wykonujący – zastąpieni przez maszyny. Jeśli jednak określony odsetek tych czynności stanie się domeną maszyn, osoby dobrze zaznajomione z technologią sztucznej inteligencji zyskają na tej zmianie, te zaś, które tego nie potrafią – stracą. Jak duże jest ryzyko, że powszechne stosowanie sztucznej inteligencji doprowadzi do jeszcze większej koncentracji rynku już teraz zdominowanego przez potężne koncerny technologiczne? Zagrożenie ze strony sztucznej inteligencji nie tkwi w ewentualnym buncie maszyn, który jest co najwyżej popularnym scenariuszem filmów science fiction. Problem polega na tym, że technologiczni giganci skupiają zbyt dużo władzy. Koncentracja rynku zawsze jest szkodliwa. Dla sektora kultury niebezpieczne są monopole i oligopole. Dotyczy to nie tylko dystrybucji dóbr i usług, ale też twórczości i produkcji. Czyli w sytuacji, gdy Google, Apple, Facebook i Amazon (GAFA) nie tylko będą sprzedawać wytwory kultury, ale też same je produkować. Otóż to. Z punktu widzenia ogromnych koncernów technologicznych działających jako platformy najcenniejszym zasobem są dane. Umożliwiają one bowiem opanowanie całego łańcucha wartości dodanej: od opracowania, poprzez wytworzenie, aż po sprzedaż. Klasyczna koncentracja horyzontalna, w której kilku potężnych graczy wykupuje konkurencję, przestała istnieć. Obecnie technologiczni giganci tworzą zamknięte rynki. Nie dominują nad jakimś konkretnym segmentem – sami stanowią rynek. Dzięki szerokiemu zastosowaniu sztucznej inteligencji trend ten się umacnia. Jeśli sztuczna inteligencja zacznie wytwarzać dobra kultury – wizualne, muzyczne czy literackie – kto będzie dysponował prawami autorskimi? Twórcy czy twórczynie oprogramowania? Koncern technologiczny, do którego należy sztuczna inteligencja? Artyści czy artystki, od których maszyna się uczyła? A może wszyscy naraz czy też nikt? Poruszył pan kluczową kwestię dotyczącą sztucznej inteligencji i twórczości artystycznej. Szczegółowo omówiłem to zagadnienie w zaleceniach dotyczących korzystania ze sztucznej inteligencji w dziedzinie sztuki i przemyśle kreatywnym, które opracowałem wraz z Thierrym Dutoitem. Zostały one wydane przez Międzynarodową Organizację Frankofonii (OIF) i Agencję Wallonie-Bruxelles International (WBI). Dyskusja nadal trwa. Jednak w prawodawstwie widać tendencję, by za prawdziwych twórców i twórczynie uważać osoby korzystające ze sztucznej inteligencji z zamiarem tworzenia dzieł sztuki. Jedno jest oczywiste: maszyna nie może uchodzić za twórcę, gdyż nie ma ona intencji twórczej. W dystrybucji sztuczna inteligencja podsuwa odbiorcom dobra kultury według ich indywidualnych preferencji. Czy w efekcie może dojść do tego, że utracimy wspólne narracje i dyskursy oraz że powstanie świat, w którym każde z nas konsumuje własny program kulturalny? Jakieś dziesięć lat temu Eli Pariser ukuł termin „bańka filtrująca” na określenie wszechświata informacyjnego, który stwarzają dla każdego z nas osobno algorytmy. W sieciach społecznościowych łatwo powstają komory echa, utwierdzające nas we własnych przekonaniach i niejednokrotnie izolujące w podgrupach. Sztuczna inteligencja służy nie tylko do rozpowszechniania treści. Można je bowiem dzięki niej kreować tak, aby idealnie trafiały w gust klienta. Tak oto znaleźlibyśmy się w „idealnej bańce”, w której ekspresję kulturalną generowano by w sposób zautomatyzowany i spersonalizowany. Toteż znaczenia, wartości i wspólne narracje przestałyby być przekazywane. Pytanie brzmi, czy społeczeństwo pozbawione wspólnej tożsamości kulturowej w ogóle jest zdolne do życia. A zatem sztuczna inteligencja stwarza nowe szanse i możliwości twórcze – narzędzia, wywierane wpływy, formy ekspresji. Jednocześnie zawęża ona kreatywną przestrzeń, choćby przez ograniczony dostęp do technologii, dominację koncernów technologicznych, bańki społeczne itd. Czy da się rozwikłać tę sprzeczność? Jeśli obecny trend się utrzyma, jest wysoce prawdopodobne, że doświadczymy prawdziwej eksplozji kreatywnych treści, ale też silniejszej koncentracji rynku. Nawiasem mówiąc, problem ten powraca wraz z pojawieniem się każdej nowej technologii. Nie wolno nam się skupiać wyłącznie na generowanym efekcie dobrobytu. Musimy się dokładnie przyglądać, jak rozdziela się bogactwo między wszystkich uczestników. To sprawa nas wszystkich: użytkowników, artystów, przedsiębiorców, polityków i innych – to my musimy porozumieć się w kwestii sprawiedliwszego, różnorodniejszego i bardziej pluralistycznego scenariusza rozwoju. Jaki wniosek wyciąga Pan na tym etapie? Czy sztuczna inteligencja poszerza, czy raczej zawęża różnorodność ekspresji kulturowej? Technologie nie żyją własnym życiem. Decydujące jest to, co z nimi robimy lub czego nie robimy. Sytuacja przypomina mi opowieść o dwóch wilkach: stary Indianin udziela wnukowi życiowej lekcji. – Toczy się we mnie walka – mówi chłopcu. – Zaciekle zmagają się ze sobą dwa wilki. Jeden jest zły i kryje w sobie gniew, zawiść, smutek, żal, chciwość, arogancję i ego. Drugi jest dobry i reprezentuje radość, pokój, miłość, nadzieję, opanowanie, uprzejmość i współczucie – kontynuuje. – Ta sama walka toczy się w tobie i w każdym z nas – dodaje. Wnuczek zastanawia się przez chwilę nad słowami dziadka i pyta: „Który wilk zwycięży?”. „Ten, którego karmisz”, odpowiada starzec. Wszyscy mamy ten sam dylemat: w zależności od tego, jakie decyzje podejmiemy w kolejnych latach, ekosystem kultury może stać się żywy i pluralistyczny albo trafić pod kontrolę garstki koncernów technologicznych kierujących się czysto utylitarną wizją sztuki. Gdybyśmy mieli się spotkać za pięć lat, czym różniłaby się Pańska odpowiedź na zadane przeze mnie wcześniej pytanie: w jakim obszarze i w jaki sposób sztuczna inteligencja odciska piętno na naszym krajobrazie kulturowym? Snucie prognoz jest bardzo trudne, gdyż traktujemy przyszłość jako kontinuum wcześniejszych trendów. Rozwój sztucznej inteligencji może przebiegać wykładniczo i przekroczyć nasze najśmielsze wyobrażenia. Już teraz systemy sztucznej inteligencji same potrafią pisać programy. W ciągu kolejnych pięciu lat możemy się więc spodziewać nie tylko ogromnego skoku ilościowego, ale także jakościowego. Wprowadzenie lockdownów i kwarantann dało cyfryzacji impuls rozwojowy, co tylko przyspieszyło cały proces. Wierzę, że rozmaite siły społeczne i polityczne zdadzą sobie sprawę, jakie konsekwencje niosą ze sobą te przemiany, oraz że będą chronić wartości i zasady stanowiące istotę demokracji: pluralizm, różnorodność, równość, przeciwdziałanie dyskryminacji, prawa mniejszości, tradycyjną wiedzę, perspektywę rdzennej ludności i szacunek dla przyrody. Aczkolwiek zmiany mogą nastąpić tak szybko, że wtajemniczeni będą w tej sytuacji czerpać korzyści, co nieodwracalnie wzmocniłoby monopol. Niedawno UNESCO wydało propozycję zaleceń światowych dotyczących etyki korzystania ze sztucznej inteligencji, w których omówiono wszystkie te palące kwestie. Czy na koniec mógłby Pan zarekomendować jakieś dzieła sztuki powstałe przy udziale sztucznej inteligencji albo stworzone przez nią w całości? Jakiś czas temu uczestniczyłem w webinarium zorganizowanym przez OIF, WBI i UNESCO i poświęconym wpływowi sztucznej inteligencji na różnorodność sztuki. Wśród panelistów był Benoît Carré, jeden z najważniejszych artystów komponujących muzykę przy użyciu sztucznej inteligencji, który w 2019 roku wydał album American Folk Songs. Aby na nowo zaaranżować tradycyjne piosenki ludowe, do pamięci urządzenia wprowadził utwory Henry’ego Purcella i innych kompozytorów. Pierwszy utwór na płycie, nowa wersja ballady Black is the Color, jest naprawdę wyśmienity.
są w tobie dwa wilki
